Vrijloopkraamhokken – ervaringen uit Spanje!

 

Er zijn wetgevende initiatieven genomen om kraamboxen voor zeugen te verbieden en het debat over vrijloopkraamhokken blijft doorgaan, ook al zijn de bestaande regels nog niet aangepast. Varkenshouders moeten zich dus afvragen: Past mijn zeugenlijn in dit systeem? Ervaringen uit Spanje laten zien dat met de juiste managementstrategie en de juiste zeug, hoge prestaties zeker mogelijk zijn in deze huisvestingssystemen.

Hoe is de situatie in Spanje?

In Spanje zijn vrijloopkraamhokken nog geen wettelijke verplichting, maar door toenemende maatschappelijke druk schakelen steeds meer bedrijven over op vrijloopkraamhokken. Spanje heeft een sterk geïntegreerde varkenshouderij – ongeveer 80% van de bedrijven maakt deel uit van grote integraties. Deze structuur maakt het gemakkelijker om uitgebreide data te verzamelen en waardevolle inzichten te verkrijgen in het management van vrijloopkraamhokken.

Een belangrijk voordeel van Spaanse bedrijven is hun omvang. Veel bedrijven met meerdere duizenden zeugen leveren een uitstekende databasis om verschillende huisvestingssystemen en hun effecten te vergelijken. Doordat PIC met verschillende integraties samenwerkt, kon er bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van informatie van meer dan 20.000 zeugen, waaronder 6.500 raszuivere dieren.

Praktijkproef op een productielocatie

Om betrouwbare informatie over vrijloopkraamhokken te verkrijgen, werd een gestructureerd proefopzet opgesteld. Er werden drie varianten van kraamhokken geanalyseerd:

1. Volledig gesloten kraamhokken (klassiek systeem met box)
2. Volledig vrijloopkraamhokken (voor, tijdens en na de worp)
3. Vrij vóór het werpen en vanaf de vierde dag na de worp

 

De volgende parameters werden geregistreerd:

• Gewicht van de toom
• Speengewicht: gespeend onder de zeug, gewicht van de gespeende toom, gemiddeld individueel en totaal gewicht (inclusief doodgeboren en verwijderde biggen)
• Gemiddelde dagelijkse groei van de biggen
• Voederopname van de zeug tijdens de lactatie: dagelijks gemiddelde en totaalverbruik
• Percentage biggenverliezen (voor en na overleggen)
• Lichaamsconditie van de zeug bij spenen
• Overig:
  • Verstopping van de zeug bij werpen (ja/nee)
  • Vertraagde partus (ja/nee)
  • Baarmoederontsteking na werpen (ja/nee)
  • Neonatale diarree bij biggen (ja/nee)

Uit de resultaten bleek dat biggen van de groep waarbij de zeug na vier dagen werd losgelaten, hogere groeicijfers en betere speengewichten behaalden. Tegelijkertijd waren de doodlig verliezen, zoals verwacht, hoger in de groep met volledig vrije kraamperiode dan in de andere groepen. Interessant was dat diarree bij biggen aanzienlijk vaker voorkwam in het conventionele systeem dan in de systemen met meer bewegingsvrijheid.

Management is cruciaal

Een belangrijk punt voor succesvol vrijloopkraamhokken is de inrichting van het kraamhok. De scheiding tussen een warm biggennest en een koelere zone voor de zeug is essentieel. Dit stimuleert de biggen om in het nest te blijven, wat het risico op doodliggen vermindert.

Daarnaast liet de proef zien dat gelten die vóór de worp al meer bewegingsvrijheid hadden, zich sneller aanpasten aan het systeem en een hogere voeropname hadden tijdens de lactatie. Dit had een positief effect op hun lichaamsconditie bij spenen en verminderde de behoefte aan verloskundige zorg.

Wat betekent dit voor genetica?

De resultaten uit Spanje tonen aan dat niet elke zeug even goed met vrije systemen omgaat. Sommige zeugen zijn wendbaarder, hebben betere moederinstincten en kunnen beter omgaan met bewegingsvrijheid. Voor genetici betekent dit dat er variatie bestaat – en dus selectie mogelijk is.

Een zeug die geschikt is voor vrijloopkraamhokken, moet aan de volgende eigenschappen voldoen:

• Goed beenwerk, klauwen en mobiliteit
• Hoog aantal levensvatbare en robuuste biggen
• Sterk moederinstinct
• Hoge melkproductie en goede voeropname tijdens lactatie
• Rustig gedrag en zorgzaam ten opzichte van de biggen

Deze vereisten worden ook weerspiegeld in de wijziging van fokdoelen. Naast traditionele kenmerken zoals toomgrootte en groeisnelheid, wordt er steeds meer nadruk gelegd op moedergezondheid, biggenoverleving en gedrag.

PIC houdt al jarenlang rekening met vrijwel alle eigenschappen die nodig zijn voor succesvol vrijloopkraaamhokken. Kenmerken zoals fundamentsterkte, biggenoverleving, melkproductie en moederlijk gedrag zijn stevig verankerd in de selectie en zijn continu verbeterd. Tegenwoordig voldoen PIC-zeugen al aan meer dan 90% van de vereisten voor vrijloopkraamsystemen.

Gedrag: een blijvende uitdaging

Een van de weinige overgebleven uitdagingen is het gedrag van de zeug in deze systemen. Terwijl veel prestatie- en gezondheidskenmerken inmiddels objectief meetbaar en gericht verbeterbaar zijn, is gedrag veel moeilijker vast te leggen. Er is enerzijds een betrouwbaar, objectief meetbaar selectiecriterium nodig, en anderzijds mag het optimaliseren van gedrag geen negatieve impact hebben op de al aanwezige sterktes van de PIC-zeugen.

Om dit te waarborgen, investeert PIC meer in onderzoek en in moderne technologieën zoals AI-ondersteunde videoanalyses en bewegingsprofielen.

Meer bewegingsvrijheid? Geen probleem voor PIC-zeugen!

PIC-zeugen zijn al geschikt voor vrijloopkraamhokken – en het onderzoek gaat verder.
Er wordt intensief onderzoek gedaan naar gedrag, om genetische markers te vinden voor moederlijk en rustig gedrag in het kraamhok. Cameratechnologie en kunstmatige intelligentie worden gebruikt om bewegingspatronen van zeugen te analyseren en zo te bepalen welke dieren bijzonder geschikt zijn voor vrije systemen.

Een ander belangrijk aspect is de lichaamsgrootte en het gewicht van de zeug. Een compacte maar robuuste zeug met goede voederconversie en stevige fundamenten heeft duidelijke voordelen in systemen met meer bewegingsvrijheid. Ook dit is een aandachtspunt binnen het fokprogramma van PIC.

Conclusie

De ervaringen uit Spanje tonen aan: vrijloopkraamhokken werken, mits de omstandigheden kloppen. Naast een passend hokontwerp en aangepast management is de keuze voor de juiste genetica doorslaggevend. PIC-zeugen bieden vandaag al veel van de eigenschappen die nodig zijn voor een succesvolle implementatie.

De combinatie van gerichte selectie, moderne fokmethoden en internationale praktijkervaring helpt varkenshouders zich optimaal voor te bereiden op toekomstige eisen. Dus als je je afvraagt of jouw dieren geschikt zijn voor dit systeem – dan is het zeker de moeite waard om naar de genetica te kijken!